Dogoterapia, czyli pies przyjaciel

Dogoterapia (kynoterapia) to jedna z najpopularniejszych form terapii z udziałem zwierząt. Polega na włączeniu odpowiednio dobranego i przeszkolonego psa w proces terapii, rehabilitacji lub leczenia dzieci oraz osób dorosłych mających różnorodne problemy np. zdrowotne, emocjonalne. Z dużym powodzeniem jest stosowana np. przy leczeniu stresu pourazowego u dorosłych. Jest też bardzo popularną i efektywną metodą wspomagająca dzieci np. w terapii spektrum autyzmu, często prowadzoną w placówkach integracyjnych i specjalnych.

Istotą dogoterapii jest stymulowanie rozwoju : ruchowego, intelektualnego, emocjonalnego i społecznego.

Zajęcia z dogoterapii służą realizacji określonych celów, są zaplanowane, realizowane wg. specjalnie opracowanego scenariusza. Cel zajęć dogotarapeutycznych to m.in. : · edukacja · kształtowanie empatii, uczenie asertywności · wzrost poczucia własnej wartości i rosnącej kompetencji· socjalizacja, nauka współpracy i odpowiedzialności za zwierzę · nauczenie szacunku do zwierząt i innych istot żywych · kształtowanie pozytywnych emocji dziecka w kontakcie z psem · wyzwalanie spontanicznej aktywności dziecka · poprawa sprawności ruchowej · ćwiczenie obserwacji i spostrzegawczości · wielopłaszczyznowe oddziaływanie na zmysły(wzrok, słuch, węch, dotyk) · poprawa koncentracji uwagi i uważności· nauka czekania na swoją kolej, wzbogacenie zasobu słownictwa biernego i czynnego · relaksacja, wyciszenie emocji.

Zadaniem terapeuty i psa jest wpisanie się w zaplanowane dla dziecka terapie. Ćwiczenie umiejętności, których nauczyło się podczas innych zajęć, generalizacja zachowań i standardu komunikacji czy np. pożądanego sposobu wyrażania emocji. Ważnym elementem edukacyjnym każdych zajęć jest uczenie bezpiecznych relacji z psem oraz szanowania jego potrzeb. Podczas zajęć i zabaw spontaniczność i naturalna radość psa mobilizuje dziecko do aktywności-wykonania polecenia-pozwala odczuć satysfakcję z wykonywanych zadań, a nade wszystko mobilizuje do podejmowania nowych wyzwań. W czasie zajęć dogoterapii nauka nowych umiejętności „przychodzi niepostrzeżenie”, a korzyści, które płyną z obcowania ze zwierzęciem pozwalają realizować cele terapeutyczne w sposób radosny i efektywny. W czasie zajęć dzieci odczuwają satysfakcję i chętnie podejmują nowe wyzwania. Zajęcia prowadzone są wg scenariusza dostosowanego do potrzeb i możliwości uczestników.

Pies oddziałuje na wszystkie zmysły, z punktu widzenia terapii jest to bardzo korzystne. Sam kontakt ze zwierzęciem, obserwacja go, działa odprężająco i relaksująco. Pies jest zwierzęciem, który bezgranicznie akceptuje ludzi takimi, jakimi oni są. Ta akceptacja pomaga dzieciom zaakceptować siebie. Dzięki kontaktowi z psem wzrasta ich poczucie własnej wartości. Po pierwsze dzięki poczuciu akceptowania ich przez zwierzę, po drugie, ponieważ czują się potrzebne: pielęgnują psa, a dotychczas to nimi się opiekowano, po trzecie – pies wykonuje komendy dzieci, słucha je, podporządkowuje się im. Te odczucia bardzo mobilizują i motywują dzieci do aktywnego uczestnictwa w zajęciach. Podczas dogoterapii wykorzystywane są także znane, standardowe metody stosowane w pracy terapeutycznej z dziećmi.

W ramach zajęć dogoterapii można np. ćwiczyć koncentrację zaciekawiając dziecko sztuczkami, jakie prezentuje pies. Podczas ćwiczeń z wykorzystaniem psiej karmy pracujemy np. nad generalizacją – segregując kształty, wielkości, kolory itp., a na końcu podając smakołyka psu – zgodnie z pierwotnym zastosowaniem – do zjedzenia. Przygotowując się do karmienia psa dzieci wybierają miskę, która chcą wykorzystać ( powtarzamy kolory, wielkości, kształtujemy poczucie decyzyjności), wyjmując z pudełka smaczki –łyżką lub pęsetą- ćwiczymy małą motorykę, cierpliwość, koncentrację i liczenie. Głaskanie psa jest możliwe tylko po uzyskaniu zgody przez terapeutę –nie podchodzimy do psa bez pytania, dziecko zbliża się do psa powoli od trony jego boku, nigdy nie zaskakuje go swoją obecnością, ma spokojne ciało itd. Podczas zabaw z psem dzieci uczą się także naśladowania (powtarzanie ruchów, odgłosów), orientacji w schemacie własnego ciała (analogia pomiędzy częściami ciała psa i człowieka). Ponieważ funkcjonowanie umysłu i ciała wyznaczają rytmy wiele ćwiczeń jest na nich opartych, zwłaszcza podczas zajęć z dziećmi autystycznymi, które uwielbiają ład, rytuał i porządek. Przy okazji zabaw z psem można ćwiczyć koncentrację, wzbogacać słownictwo ( weterynarz, kaganiec, obroża, komenda itd.), nazywać zachowania, czynności, podnosić aktywność dzieci. Pies uczy asertywności, rozpoznawania i rozumienia emocji (np. machnie ogonem, warczenie).

Zaprezentowane powyżej przykładowe fragmenty zajęć pokazują, że dzięki nowym dla dziecka sytuacjom edukacyjnym można budować także poczucie jego wartości, sprawczość, a, pozytywne nastawienie do siebie i innych, łagodzić stres i samotność. Na podstawie badań wiemy też, że interakcje ze zwierzętami mogą zwiększać poziom oksytocyny (hormonu poprawiającego nastrój) i zmniejszać poziom kortyzolu (hormonu stresu). Tę wiedzę wykorzystują także terapeuci podczas zajęć z dogoterapii.

Dzieci bardzo lubią zajęcia z psem, chętnie na nie przychodzą. Jest to niepowtarzalna okazja, by wykształcić u nich bezpieczne nawyki dot. zachowania i zabawy z psem. Nieodłącznym elementem dogoterapii jest zawsze nauka bezpiecznej relacji z psem, poznanie jego oczekiwań w stosunku do człowieka, reakcji na nasze zachowania. Wpojenie dzieciom, że pies to istota żywa, która ma swoje preferencje, emocje i potrzeby. Nie musi zawsze spełniać naszych zachcianek i słuchać rozkazów. Pies nie jest zabawką, należy się mu szacunek i odwzajemniona przyjaźń.

Opracowała: Beata Stejgwiłło-Laudańska dogoterapeuta na co dzień pracująca z Dropsem – Labradorem Retrieverem

Miłośnikom i posiadaczom psów polecam następujące książki, które pomogą Państwu zrozumieć Wasze psy.

• Temple Grandin – Zrozumieć zwierzęta (wykorzystywanie tajemnic autyzmu do rozszyfrowania zachowań zwierząt);
• Turid Rugaas – Sygnały uspokajające. Jak psy unikają konfliktów;
• Helen Zulch, Daniel Mills – Szkółka dla szczeniąt. Budowanie serdecznej i trwałej relacji.