Funkcje słuchowe i ich rozwój
Rozwój narządu słuchu
W okresie prenatalnym rozwija się narząd słuchu. Pierwszy etap rozwoju rozpoczyna się w pierwszym trymestrze. Natomiast między 4 a 5 miesiącem życia płodowego dziecko reaguje na dźwięki akustyczne. Zaczyna słyszeć głos mamy, bicie jej serca oraz pracę organizmu.
Badania dowodzą, iż podczas rozwoju prenatalnego dziecko kształtuje się recepcja słuchowa, różnicowanie dźwięków, pamięć słuchowa. W trakcie pierwszego roku życia można zauważyć rozwój funkcji recepcyjnej, pamięci słuchowej, funkcję różnicowanie oraz funkcję semantyczną. Drugi rok życia przynosi nam pełną stymulację funkcji słuchowych w zakresie dźwięków mowy. Dziecko zaczyna używać pierwszych słów. W trzecim roku życia dziecko zaczyna przyswajać reguły gramatyczne.
Należy pamiętać, że prawidłowo rozwinięty narząd słuchu nie daje gwarancji, że dziecko będzie miało prawidłowo rozwinięte funkcje słuchowe.
Jeśli w trakcie rozwoju narządu słuchu zadbamy o odpowiednią stymulację dźwiękową to funkcje słuchowe będą prawidłowo się rozwijać.
Funkcje słuchowe
Rozwój słuchu fizjologicznego jest tylko fundamentem do dalszego rozwoju percepcji słuchowej. W trakcie rozwoju dziecko stopniowo będzie nabierało umiejętności prawidłowego przetwarzania wrażeń słuchowych. Podczas odbierania dźwięku można wyodrębnić podstawowe funkcje słuchowe:
- recepcja dźwięku (inaczej słyszenie);
- rozróżnienie i wyodrębnienie (słuch mówmy, w którego skład wchodzi: słuch fonemowy, słuch fonetyczny, słuch prozodyczny oraz analiza i synteza głoskowa, sylabowa);
- semantyzację (umiejętność skojarzenia dźwięków mowy z ich znaczeniem);
- pamięć słuchową (odpowiada za zrozumienie całej wypowiedzi);
- kontrolę słuchową (odpowiada za percepcję słuchową oraz kinestezję).
Zaburzenia funkcji słuchowych
Sollier wymienia objawy mogące świadczyć o zaburzeniach funkcji słuchowych:
- problemy z koncentracją uwagi;
- nieprawidłowa interpretacja pytań;
- nadwrażliwość na różne dźwięki;
- ubogie słownictwo;
- mylenie podobnie brzmiących słów;
- trudności z czytaniem i pisaniem;
- brzydkie pismo;
- problemy ze stronami prawo/lewo;
- nadwrażliwość emocjonalna;
- brak wiary w siebie;
- nieśmiałość;
- drażliwość;
- słaba koordynacja ruchowa;
- problemy podczas zajęć sportowych;
- męczliwość;
- tendencje depresyjne;
- agramatyzm
Przyczyny zaburzeń funkcji słuchowych
Do zaburzeń przetwarzania słuchowego może dojść w okresie prenatalnym lub postnatalnym.
- w okresie prenatalnym zaburzenia mogą być przyczyną:
– infekcji wirusowych;
– spożywanie alkoholu, papierosów lub środków odurzających;
– nieprawidłowe ułożenie dziecka w łonie matki;
- w okresie postnatalnym:
– niedotlenienie i urazy mechaniczne podczas porodu;
– wady słuchu;
– nadmierna stymulacja bodźcami słuchowymi;
– wysiękowe zapalenie ucha;
– epilepsja;
– przerośnięty migdał gardłowy;
– zablokowanie przewodu Eustachiusza;
– różne choroby metaboliczne.
Rozwijanie funkcji słuchowych
Przykłady zabaw rozwijających percepcję słuchową:
- wysłuchiwanie dźwięków z otoczenia;
- gry typu „memory dźwiękowe” dostępne w sklepach, ewentualnie można samemu wykonać takie memory dźwiękowe (z pojemniczków po jogurcie do dwóch wsypujemy po tyle samo kaszy, do kolejnych dwóch wsypujemy piasek, do kolejnych pojemniczków można wsypać groch, ryż itp.);
- wysłuchiwanie i odgadywanie dźwięków wydawanych przez różne przedmioty;
- wysłuchiwanie i wystukiwanie rytmu;
- wysłuchiwanie zmian w tempie i głośności dźwięków;
- wyodrębnianie sylab, wyrazów, zdań;
- wyodrębnianie głosek w nagłosie, śródgłosie i wygłosie;
- rozpoznawanie osób po głosie;
- dobieranie par rymujących się wyrazów;
- dzielenie wyrazów na sylaby;
- zgadywanie słów z wyrazów podzielonych na sylaby;
- liczenie głosek w wyrazach;
- słuchanie i rozwiązywanie zagadek;
- powtarzanie ciągów wyrazów (np. Terapeuta/rodzi podaje cztery wyrazy, które dziecko musi powtórzyć)
- dopowiadanie zakończenia bajki, opowiadania;
- słuchanie bajek, opowiadań i odpowiadanie na pytania do tekstu;
- nauka wierszyków, tekstów na pamięć
- wymyślanie wyrazów na określoną głoskę lub sylabę;
- podział wyrazów na sylaby połączony z wyklaskiwaniem, uderzaniem w bębenek;
- szukanie ukrytych wyrazów w innych wyrazach.
